BỆNH NẤM CÂY TRỒNG

Người đăng : Nông Nghiệp

Lượt xem : 4

Tạo lúc : Thu, 03/07/2025 20:34

Cập nhật lúc : 20:34pm 03/07/2025

THỂ LOẠIQuản Lý Dịch Hại Nhận Diện Sâu Bệnh

Bệnh Nấm Cây Trồng: Mối Đe Dọa Thường Trực Và Giải Pháp Kiểm Soát Khoa Học Bảo Vệ Nông Sản Bền Vững

Trong nông nghiệp, các bệnh do nấm gây ra là một trong những mối đe dọa phổ biến và nghiêm trọng nhất, có thể tàn phá cây trồng, làm giảm năng suất và chất lượng nông sản một cách đáng kể. Từ những đốm lá li ti đến thối rễ, héo rũ, bệnh nấm biểu hiện đa dạng và lây lan nhanh chóng trong điều kiện thuận lợi. Hiểu rõ về bệnh nấm, đặc điểm, dấu hiệu gây hại và các biện pháp kiểm soát khoa học là chìa khóa để bảo vệ cây trồng và kiến tạo một nền nông nghiệp thịnh vượng, bền vững. Bài viết này từ congnghenongnghiep.vn sẽ trình bày một cách khoa học về bệnh nấm trong nông nghiệp.

1. Giới Thiệu Chung Về Bệnh Nấm

Đất tốt thực hiện tốt ba chức năng chính trong nông nghiệp, trong đó có việc tạo điều kiện thuận lợi cho cây sinh trưởng. Tuy nhiên, đất có sức khỏe kém sẽ làm gia tăng những cây kém sức khỏe khiến chúng dễ bị dịch bệnh (sâu, bệnh) tấn công. Dịch bệnh không được giải quyết và ngày càng trở nên tồi tệ hơn, tạo thành một vòng luẩn quẩn.

Bệnh nấm là những rối loạn chức năng sinh lý của cây do sự tấn công của các loại nấm gây bệnh (Fungi pathogen). Nấm gây bệnh là sinh vật nhân thực (eukaryotic), chúng sống ký sinh trên cây trồng bằng cách hấp thụ dinh dưỡng thông qua các sợi nấm (hyphae) và sinh sản bằng bào tử.

2. Dấu Hiệu Nhận Biết Bệnh Nấm Gây Hại (Triệu Chứng Điển Hình)

Các triệu chứng bệnh nấm rất đa dạng, có thể xuất hiện trên mọi bộ phận của cây:

Trên lá:
- Đốm lá: Các đốm tròn, bầu dục hoặc bất định hình, màu nâu, đen, vàng, xám, thường có quầng sáng hoặc viền rõ rệt (ví dụ: bệnh đốm lá do nấm, thán thư).
- Cháy lá: Các vết hoại tử lớn, không đều, thường lan từ mép hoặc chóp lá, làm lá khô cháy (ví dụ: bệnh mốc sương khoai tây, cháy lá).
- Sương mai: Đốm vàng nhạt trên mặt trên lá, mặt dưới có lớp nấm màu trắng/xám như sương (ví dụ: trên dưa chuột, bí).
- Phấn trắng: Lớp bột màu trắng như phấn phủ trên bề mặt lá, thân, hoa (ví dụ: trên bầu, bí, dưa chuột, hoa hồng).
- Gỉ sắt: Các u nhỏ nổi gồ, màu cam, nâu, vàng, đỏ, vỡ ra thành bột (bào tử nấm) trên lá, thân (ví dụ: trên đậu, cà phê, ngô).
- Lá biến màu, rụng sớm: Do nấm hút dinh dưỡng hoặc gây tổn thương.
Trên thân, cành và gốc:
- Thối gốc, lở cổ rễ: Phần thân sát mặt đất hoặc cổ rễ bị thối nhũn, đổi màu, cây con có thể đổ gục và chết (ví dụ: trên cây con cà chua, ớt, rau cải).
- Xì mủ, chảy gôm: Thân cây xuất hiện vết nứt, chảy nhựa hoặc mủ (ví dụ: trên cây có múi, sầu riêng, cao su).
- Khô cành, khô vằn: Cành bị khô héo, có các vằn bệnh (ví dụ: trên cà phê, hồ tiêu).
- Nấm mọc trên thân: Quan sát thấy thể quả nấm mọc trực tiếp trên thân cây (thường là cây già, yếu).
Trên hoa và quả:
- Thán thư: Vết bệnh lõm sâu, màu đen, có vòng đồng tâm trên quả (ví dụ: trên xoài, ớt, cà chua).
- Thối nhũn, mốc: Quả bị mềm nhũn, biến màu, có lớp nấm mốc phủ bên ngoài (ví dụ: trên quả cam, dâu tây).
- Rụng hoa, rụng quả non: Do nấm tấn công hoa hoặc cuống quả non.
Trên rễ:
- Thối rễ: Rễ chuyển màu nâu đen, mềm nhũn, dễ đứt, không còn khả năng hút nước và dinh dưỡng.

3. Các Yếu Tố Thúc Đẩy Bệnh Nấm Phát Triển

Độ ẩm cao: Nấm ưa ẩm, mưa nhiều, sương mù, độ ẩm không khí cao, tưới nước không đúng cách là điều kiện lý tưởng cho nấm phát triển và lây lan.
Nhiệt độ thích hợp: Mỗi loại nấm có ngưỡng nhiệt độ tối ưu để sinh trưởng và gây bệnh.
Thông thoáng kém: Trồng cây quá dày, tán lá rậm rạp làm giảm thông thoáng, tăng độ ẩm trong tán, tạo môi trường thuận lợi cho nấm.
Đất thoát nước kém: Đất bị úng nước, bí chặt làm thiếu oxy, gây thối rễ và tạo điều kiện cho nấm hại rễ phát triển.
Cây trồng suy yếu: Đất có sức khỏe kém sẽ làm gia tăng những cây kém sức khỏe khiến chúng dễ bị dịch bệnh (sâu, bệnh) tấn công. Cây thiếu dinh dưỡng, bị stress dễ nhiễm bệnh.
Nguồn bệnh tồn tại: Tàn dư cây bệnh vụ trước, hạt giống nhiễm bệnh, cỏ dại là nơi trú ngụ của mầm bệnh.

4. Biện Pháp Kiểm Soát Bệnh Nấm Khoa Học (Quản Lý Dịch Hại Tổng Hợp - IPM)

Để kiểm soát bệnh nấm hiệu quả, cần áp dụng chiến lược tổng hợp, ưu tiên các biện pháp phòng ngừa và sinh học:

4.1. Biện Pháp Canh Tác (Phòng Ngừa)

Chọn giống kháng bệnh: Sử dụng các giống cây trồng có khả năng kháng hoặc chống chịu tốt với các bệnh nấm phổ biến trong vùng.
Vệ sinh vườn/ruộng: Dọn sạch tàn dư cây bệnh, cỏ dại. Tiêu hủy cây bệnh nặng (đốt hoặc chôn sâu) để loại bỏ nguồn bệnh.
Luân canh cây trồng: Luân canh với cây khác họ để cắt đứt chu trình sống của nấm gây bệnh trong đất.
Làm đất kỹ: Cày bừa, phơi ải đất để tiêu diệt bào tử nấm trong đất.
Xử lý đất trước khi trồng: Có thể dùng vôi, nấm Trichoderma hoặc các biện pháp khử trùng đất phù hợp.
Bón phân cân đối: Tránh bón thừa Đạm. Đảm bảo cây có đủ Kali, Canxi, Silic để tăng sức đề kháng. Cây khỏe mạnh chống chịu tốt hơn.
Quản lý nước: Tưới đủ ẩm, không tưới quá nhiều gây ngập úng. Tránh tưới vào buổi chiều tối để lá không bị ướt qua đêm. Đảm bảo hệ thống thoát nước tốt.
Cắt tỉa, tạo tán thông thoáng: Cắt bỏ cành già, cành yếu, cành mọc dày đặc để tăng cường thông thoáng, giảm độ ẩm trong tán cây.

4.2. Biện Pháp Sinh Học (Ưu Tiên Hàng Đầu)

Sử dụng vi sinh vật đối kháng: Đây là giải pháp an toàn và bền vững.
- Nấm Trichoderma: Đây là nhóm nấm đối kháng rất hiệu quả. Trichoderma tiết enzyme phân hủy vách tế bào nấm gây bệnh, cạnh tranh dinh dưỡng và ký sinh trực tiếp lên sợi nấm gây bệnh. Nấm Trichoderma giúp tăng cường sức khỏe đất.
- Vi khuẩn Bacillus spp.: Một số chủng Bacillus sản xuất các hợp chất kháng nấm, tạo màng sinh học bảo vệ rễ, hoặc kích hoạt hệ thống phòng thủ của cây.
- Xạ khuẩn Streptomyces: Sản xuất kháng sinh tự nhiên có hoạt tính diệt nấm.
- Ứng dụng: Xử lý đất (trộn, tưới), xử lý hạt giống, nhúng rễ cây con.
Sử dụng chế phẩm IMO (Vi sinh vật bản địa): Giúp thúc đẩy một hệ vi sinh vật đất đa dạng và cân bằng, làm tăng khả năng đối kháng tự nhiên của đất với mầm bệnh. Trong đất có cân bằng vi sinh vật thì số lượng nấm thấp hơn vi khuẩn. Nếu như sự cân bằng vi sinh vật không bị phá vỡ thì những vi sinh vật gây bệnh được hạn chế ở mức không gây hại cho cây.
Chiết xuất thực vật: Một số chiết xuất từ tỏi, ớt, gừng, dầu Neem có thể có tác dụng kháng nấm nhẹ.

4.3. Biện Pháp Hóa Học (Hạn Chế Và Có Kiểm Soát)

Chỉ sử dụng khi cần thiết: Áp dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học là biện pháp cuối cùng khi các biện pháp khác không hiệu quả và bệnh đã bùng phát mạnh.
Chọn đúng thuốc: Sử dụng thuốc diệt nấm (fungicide) đặc trị cho loại nấm gây bệnh đã chẩn đoán.
Tuân thủ 4 đúng: Đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng lúc (phun khi bệnh mới chớm hoặc theo định kỳ phòng ngừa khi dịch bùng phát), đúng cách (phun kỹ mặt dưới lá, hoặc tưới gốc).
Luân phiên thuốc: Luân phiên sử dụng các loại thuốc có hoạt chất và cơ chế tác động khác nhau để tránh nấm phát triển tính kháng.
Đảm bảo thời gian cách ly: Ngừng phun thuốc trước khi thu hoạch theo đúng quy định để đảm bảo an toàn thực phẩm.
Hạn chế tối đa việc lạm dụng phân hóa học và thuốc trừ sâu hóa học: Chúng giết chết vi sinh vật có lợi và phá vỡ sự cân bằng hệ sinh thái.

5. Kết Luận

Bệnh nấm là mối đe dọa thường trực, nhưng việc kiểm soát chúng hoàn toàn có thể được thực hiện một cách khoa học và bền vững. Bằng cách hiểu rõ đặc điểm của nấm, nhận diện sớm dấu hiệu gây hại và kiên trì áp dụng chiến lược IPM (ưu tiên biện pháp canh tác và sinh học), chúng ta có thể bảo vệ cây trồng hiệu quả, giảm thiểu thiệt hại và kiến tạo một nền nông nghiệp thịnh vượng, thân thiện môi trường. congnghenongnghiep.vn cam kết cung cấp những kiến thức chuyên sâu để hỗ trợ bà con nông dân trên hành trình này.

Tags:Bệnh Nấm Silic Triệu Chứng Bệnh Xạ Khuẩn Trichoderma

Bài Trước Đó

Bài Tiếp Theo