SÂU ĐỤC THÂN

Người đăng : Nông Nghiệp

Lượt xem : 1

Tạo lúc : Thu, 03/07/2025 19:41

Cập nhật lúc : 19:41pm 03/07/2025

THỂ LOẠIQuản Lý Dịch Hại Nhận Diện Sâu Bệnh

Sâu Đục Thân: Kẻ Thù Thầm Lặng Gây Hại Nghiêm Trọng Và Giải Pháp Kiểm Soát Khoa Học Trong Nông Nghiệp

Trong số các loài sâu hại cây trồng, sâu đục thân là một trong những đối tượng nguy hiểm nhất, được ví như "kẻ thù thầm lặng" bởi chúng ẩn mình bên trong thân cây, gây hại từ bên trong mà khó phát hiện sớm. Sâu đục thân gây thiệt hại nghiêm trọng đến khả năng vận chuyển nước và dinh dưỡng của cây, dẫn đến giảm năng suất, suy yếu và thậm chí làm chết cây. Hiểu rõ về sâu đục thân, đặc điểm, vòng đời, dấu hiệu gây hại và các biện pháp kiểm soát khoa học là chìa khóa để bảo vệ cây trồng và kiến tạo một nền nông nghiệp thịnh vượng, bền vững. Bài viết này từ congnghenongnghiep.vn sẽ trình bày một cách khoa học về sâu đục thân trong nông nghiệp.

1. Giới Thiệu Chung Về Sâu Đục Thân

Đất tốt thực hiện tốt ba chức năng chính trong nông nghiệp, trong đó có việc tạo điều kiện thuận lợi cho cây sinh trưởng. Tuy nhiên, đất có sức khỏe kém sẽ làm gia tăng những cây kém sức khỏe khiến chúng dễ bị dịch bệnh (sâu, bệnh) tấn công. Dịch bệnh không được giải quyết và ngày càng trở nên tồi tệ hơn, tạo thành một vòng luẩn quẩn.

Sâu đục thân là tên gọi chung cho các loài côn trùng ở giai đoạn ấu trùng (sâu non) sống và gây hại bên trong thân, cành, hoặc gốc cây. Chúng thường là ấu trùng của các loài bướm, xén tóc, bọ cánh cứng. Các loài phổ biến gây hại lúa, ngô, mía, cà phê, hồ tiêu, cây ăn quả (sầu riêng, mít...).

2. Dấu Hiệu Nhận Biết Sâu Đục Thân

Sâu đục thân gây hại từ bên trong nên việc phát hiện sớm đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm.

Lá non héo, vàng, khô và chết: Dấu hiệu điển hình khi sâu đục vào thân chính hoặc đọt non, làm tắc nghẽn mạch dẫn nước và dinh dưỡng.
Lỗ đục trên thân/cành: Phát hiện các lỗ nhỏ trên thân hoặc cành, thường có phân sâu đùn ra ngoài (như mùn cưa, bã vụn). Lỗ đục có thể ở gần gốc hoặc trên thân.
Cây còi cọc, sinh trưởng kém: Mặc dù được chăm sóc đầy đủ, cây vẫn kém phát triển, lá vàng hoặc xanh xám.
Thân/cành bị gãy ngang: Khi thân cây bị đục rỗng, chúng trở nên yếu và dễ gãy đổ dưới tác động của gió hoặc trọng lượng quả.
Bông bạc, hạt lép (trên lúa, ngô): Khi sâu đục vào thân lúa, ngô ở giai đoạn làm đòng, trổ bông, bắp/bông sẽ bị trắng, không có hạt hoặc hạt lép.
Vết xì mủ, chảy nhựa (trên cây ăn quả, cao su): Một số loại sâu đục thân gây tổn thương, khiến cây xì mủ ở vị trí bị đục.
Héo xanh hoặc chết cây con: Sâu đục vào phần thân sát gốc của cây con có thể làm cây héo và chết nhanh chóng.

3. Các Loài Sâu Đục Thân Phổ Biến

Sâu đục thân lúa (Scirpophaga innotata, Chilo suppressalis): Gây hại lúa non (dảnh héo), lúa trổ đòng (bông bạc).
Sâu đục thân ngô (Ostrinia furnacalis): Đục vào thân, bắp ngô.
Sâu đục thân mía (Chilo infuscatellus): Gây hại mía, làm giảm chữ đường.
Sâu đục thân cà phê (Xylotrechus quadripes): Đục vào thân, cành cà phê.
Sâu đục thân hồ tiêu (Lophobaris piperis): Gây hại thân, cành tiêu.
Kiến vương, Đuông dừa (Oryctes rhinoceros, Rhynchophorus ferrugineus): Gây hại dừa, cọ, mía.

4. Biện Pháp Kiểm Soát Sâu Đục Thân Khoa Học

Kiểm soát sâu đục thân đòi hỏi sự kết hợp nhiều biện pháp, tập trung vào phòng ngừa và phát hiện sớm:

4.1. Biện Pháp Canh Tác (Phòng Ngừa)

Vệ sinh đồng ruộng: Dọn sạch tàn dư cây trồng (rơm rạ, gốc rạ, thân cây già) sau thu hoạch. Cày vùi hoặc đốt bỏ để tiêu hủy nhộng, trứng, sâu non còn sót lại.
Luân canh cây trồng: Luân canh các loại cây trồng khác họ để cắt đứt chu trình sinh trưởng của sâu hại chuyên biệt.
Chọn giống kháng sâu: Sử dụng các giống cây trồng có khả năng kháng hoặc ít bị sâu đục thân tấn công.
Làm đất kỹ: Xới đất, phơi ải đất để tiêu diệt nhộng, trứng sâu trong đất.
Chăm sóc cây khỏe: Bón phân cân đối, tưới nước đầy đủ. Đất có sức khỏe kém sẽ làm gia tăng những cây kém sức khỏe khiến chúng dễ bị dịch bệnh (sâu, bệnh) tấn công. Cây khỏe mạnh sẽ chống chịu tốt hơn.
Thời vụ gieo trồng hợp lý: Tránh gieo trồng trùng với thời kỳ sâu đục thân nở rộ để giảm mật độ gây hại.

4.2. Biện Pháp Vật Lý Và Thủ Công

Bắt thủ công (áp dụng với mật độ thấp): Thường xuyên thăm vườn, ngắt ổ trứng, bắt sâu non khi chúng còn ở bên ngoài thân (trước khi đục vào).
Dùng bẫy đèn: Treo bẫy đèn vào ban đêm để thu hút và tiêu diệt bướm trưởng thành của sâu đục thân.
Dùng bẫy pheromone: Thu hút sâu đực, giảm khả năng giao phối của sâu.
Đặt bả dẫn dụ: Đối với một số loại bọ cánh cứng gây hại thân.
Dùng dây thép hoặc gai: Đối với cây thân gỗ, có thể dùng dây thép nhỏ hoặc cành cây có gai chọc vào lỗ đục để tiêu diệt sâu.

4.3. Biện Pháp Sinh Học (Ưu Tiên Hàng Đầu)

Bảo tồn và khuyến khích thiên địch:
- Thiên địch ăn mồi: Kiến vàng, chim, cóc, bọ rùa... ăn sâu non, trứng.
- Thiên địch ký sinh: Các loài ong ký sinh (như ong kén nhỏ) đẻ trứng vào sâu non của sâu đục thân.
- Tạo môi trường sống: Trồng các loại cây hoa, cây bụi nhỏ xen kẽ hoặc quanh vườn để cung cấp nơi trú ẩn, nguồn thức ăn cho thiên địch.
Sử dụng vi sinh vật kiểm soát sâu hại:
- Vi khuẩn Bacillus thuringiensis (Bt): Phun chế phẩm Bt lên cây khi sâu còn non. Sâu ăn lá bị nhiễm Bt toxin sẽ chết. Mặc dù chủ yếu trị sâu ăn lá, một số chủng Bt cũng có thể ảnh hưởng đến sâu đục thân nếu chúng ăn phần cây có độc tố.
- Nấm côn trùng (Beauveria bassiana, Metarhizium anisopliae): Phun bào tử nấm lên cây. Nấm sẽ bám, nảy mầm và xâm nhập vào cơ thể sâu (khi sâu còn ở ngoài hoặc mới đục vào), làm sâu chết. Có thể trộn vào đất để trị sâu đất.
- Virus côn trùng (NPV): Sử dụng các chế phẩm virus chuyên biệt gây bệnh cho sâu đục thân.

4.4. Biện Pháp Hóa Học (Hạn Chế Và Có Kiểm Soát)

Chỉ sử dụng khi cần thiết: Áp dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học là biện pháp cuối cùng khi các biện pháp khác không hiệu quả và dịch hại đã vượt ngưỡng gây hại kinh tế.
Chọn đúng thuốc: Ưu tiên các loại thuốc có tính nội hấp (ngấm vào cây) để diệt sâu bên trong thân, hoặc thuốc có tính chọn lọc cao, ít độc với thiên địch.
Tuân thủ 4 đúng: Đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng lúc, đúng cách.
Đảm bảo thời gian cách ly: Ngừng phun thuốc trước khi thu hoạch theo đúng quy định để đảm bảo an toàn thực phẩm.
Hạn chế tối đa việc lạm dụng phân hóa học và thuốc trừ sâu hóa học: Chúng giết chết vi sinh vật có lợi và phá vỡ sự cân bằng hệ sinh thái.

5. Kết Luận

Sâu đục thân là mối đe dọa nghiêm trọng, nhưng việc kiểm soát chúng hoàn toàn có thể được thực hiện một cách khoa học và bền vững. Bằng cách hiểu rõ đặc điểm của sâu, nhận diện sớm dấu hiệu gây hại và kiên trì áp dụng chiến lược IPM (ưu tiên biện pháp canh tác và sinh học), chúng ta có thể bảo vệ cây trồng hiệu quả, giảm thiểu thiệt hại và kiến tạo một nền nông nghiệp thịnh vượng, thân thiện môi trường. congnghenongnghiep.vn cam kết cung cấp những kiến thức chuyên sâu để hỗ trợ bà con nông dân trên hành trình này.

Tags:Ipm Bacillus Thuốc Bảo Vệ Thực Vật Vi Khuẩn Nấm

Bài Trước Đó