THÁN THƯ (ANTHRACNOSE)

Người đăng : Nông Nghiệp

Lượt xem : 1

Tạo lúc : Fri, 04/07/2025 11:00

Cập nhật lúc : 11:00am 04/07/2025

THỂ LOẠIQuản Lý Dịch Hại Nhận Diện Sâu Bệnh

Thán Thư (Anthracnose): Bệnh Nấm Phổ Biến Và Giải Pháp Kiểm Soát Khoa Học Bảo Vệ Cây Trồng, Nông Sản Chất Lượng

Trong số các bệnh hại cây trồng, thán thư (Anthracnose) là một bệnh nấm phổ biến và gây hại nghiêm trọng, tấn công nhiều loại cây trồng quan trọng từ rau màu, cây ăn quả đến cây công nghiệp. Bệnh này gây ra các đốm đen lõm sâu, thường có vòng đồng tâm trên lá, thân, hoa và đặc biệt là quả, làm giảm năng suất, chất lượng và giá trị thương phẩm của nông sản. Hiểu rõ về thán thư, đặc điểm, dấu hiệu gây hại và các biện pháp kiểm soát khoa học là chìa khóa để bảo vệ cây trồng và kiến tạo một nền nông nghiệp thịnh vượng, bền vững. Bài viết này từ congnghenongnghiep.vn sẽ trình bày một cách khoa học về bệnh thán thư trong nông nghiệp.

1. Giới Thiệu Chung Về Bệnh Thán Thư

Đất tốt thực hiện tốt ba chức năng chính trong nông nghiệp, trong đó có việc tạo điều kiện thuận lợi cho cây sinh trưởng. Tuy nhiên, đất có sức khỏe kém sẽ làm gia tăng những cây kém sức khỏe khiến chúng dễ bị dịch bệnh (sâu, bệnh) tấn công. Dịch bệnh không được giải quyết và ngày càng trở nên tồi tệ hơn, tạo thành một vòng luẩn quẩn.

Thán thư là bệnh do nhiều loài nấm thuộc chi Colletotrichum gây ra. Đặc trưng của bệnh là tạo ra các đốm hoại tử màu đen, lõm sâu trên các bộ phận của cây, thường có các vòng đồng tâm hoặc rìa nổi rõ. Trong điều kiện ẩm độ cao, các đốm này có thể xuất hiện khối bào tử màu hồng hoặc cam. Nấm thán thư có thể tồn tại trên tàn dư cây bệnh, hạt giống hoặc lây lan qua gió, nước.

2. Dấu Hiệu Nhận Biết Bệnh Thán Thư Gây Hại (Triệu Chứng Điển Hình)

Việc phát hiện sớm dấu hiệu thán thư là rất quan trọng để có biện pháp xử lý kịp thời:

Trên lá:
- Đốm đen, lõm sâu: Các đốm ban đầu nhỏ, màu nâu đen, hình tròn hoặc bầu dục, sau đó lớn dần, lõm sâu vào thịt lá, thường có viền màu sẫm hơn và vòng đồng tâm.
- Cháy lá: Nhiều đốm hợp nhất lại tạo thành các mảng lớn, làm lá khô cháy, rụng sớm.
Trên thân, cành:
- Vết loét thâm đen: Các vết bệnh lõm sâu, màu đen, thường ở phần thân non, cành non, gây chết cành từ ngọn (dieback).
- Xì mủ/chảy nhựa: Một số loài gây thán thư có thể làm thân cây tiết mủ hoặc nhựa.
Trên hoa và quả (nghiêm trọng nhất):
- Đốm đen, lõm sâu trên quả: Đây là triệu chứng đặc trưng và gây thiệt hại kinh tế lớn. Các đốm xuất hiện trên quả khi còn non hoặc đang chín, ban đầu nhỏ, sau đó lớn dần, lõm sâu vào thịt quả, có màu đen bóng hoặc nâu đen, thường có các vòng đồng tâm. Khi ẩm, có thể thấy các chấm nhỏ màu hồng/cam (khối bào tử).
- Quả thối rữa, rụng non: Quả bị bệnh nặng sẽ thối mềm và rụng sớm.
- Rụng hoa, rụng quả non: Nấm tấn công hoa hoặc cuống quả non làm chúng rụng hàng loạt.

3. Các Loại Cây Trồng Thường Bị Thán Thư Và Yếu Tố Thúc Đẩy

Thán thư là bệnh đa ký chủ, gây hại trên nhiều loại cây:

Cây ăn quả: Xoài, ổi, cam, bưởi, sầu riêng, vải, nhãn, thanh long, chuối, đu đủ.
Rau màu: Ớt, cà chua, dưa chuột, bí, bầu, đậu.
Cây công nghiệp: Cà phê, hồ tiêu, cao su.

Các yếu tố thúc đẩy bệnh phát triển:

Độ ẩm cao và mưa: Nấm thán thư cần độ ẩm cao và sự có mặt của nước tự do trên bề mặt cây (do mưa, sương, tưới) để bào tử nảy mầm và lây nhiễm. Bệnh thường bùng phát mạnh vào mùa mưa.
Nhiệt độ thích hợp: Hầu hết các loài Colletotrichum ưa nhiệt độ ấm (khoảng 20-30°C).
Thiếu thông thoáng: Trồng cây quá dày, tán lá rậm rạp làm giảm thông thoáng, tăng độ ẩm trong tán cây.
Cây trồng suy yếu: Đất có sức khỏe kém sẽ làm gia tăng những cây kém sức khỏe khiến chúng dễ bị dịch bệnh (sâu, bệnh) tấn công. Cây thiếu dinh dưỡng, bị stress dễ nhiễm bệnh.
Nguồn bệnh tồn tại: Bào tử nấm có thể tồn tại trên tàn dư cây bệnh vụ trước, hạt giống nhiễm bệnh, cỏ dại hoặc lây lan qua gió, nước, dụng cụ canh tác, côn trùng.

4. Biện Pháp Kiểm Soát Bệnh Thán Thư Khoa Học (Quản Lý Dịch Hại Tổng Hợp - IPM)

Kiểm soát bệnh thán thư đòi hỏi sự nghiêm ngặt và áp dụng chiến lược tổng hợp, ưu tiên các biện pháp phòng ngừa và sinh học:

4.1. Biện Pháp Canh Tác (Phòng Ngừa Tuyệt Đối)

Chọn giống kháng bệnh: Sử dụng các giống cây trồng có khả năng kháng hoặc chống chịu tốt với bệnh thán thư.
Vệ sinh vườn/ruộng: Dọn sạch tàn dư cây bệnh (lá rụng, cành khô, quả bệnh). Tiêu hủy cây bệnh nặng (đốt hoặc chôn sâu) ngay lập tức để loại bỏ nguồn bệnh.
Luân canh cây trồng: Luân canh với cây khác họ (không phải ký chủ của nấm thán thư) để cắt đứt chu trình sống của nấm trong đất.
Làm đất kỹ: Cày bừa, phơi ải đất để tiêu diệt bào tử nấm trong đất.
Quản lý nước chặt chẽ:
- Tưới đủ ẩm, không tưới quá nhiều gây ngập úng.
- Tránh tưới phun lên tán lá vào buổi chiều tối hoặc khi trời có sương/mưa. Nên tưới vào gốc cây.
- Đảm bảo hệ thống thoát nước tốt.
Bón phân cân đối: Tránh thừa Đạm. Đảm bảo cây có đủ Kali, Canxi, Bo, Silic để tăng sức đề kháng, đặc biệt cho quả. Cây khỏe mạnh chống chịu tốt hơn.
Cắt tỉa, tạo tán thông thoáng: Cắt bỏ cành già, cành yếu, lá bệnh, cành mọc dày đặc để tăng cường thông thoáng, giảm độ ẩm trong tán cây.
Mật độ trồng hợp lý: Không trồng quá dày.

4.2. Biện Pháp Sinh Học (Ưu Tiên Hàng Đầu)

Sử dụng vi sinh vật đối kháng: Đây là giải pháp an toàn và bền vững.
- Nấm Trichoderma spp.: Nhiều chủng Trichoderma có khả năng tiết enzyme phân hủy vách tế bào nấm gây bệnh, cạnh tranh dinh dưỡng và ký sinh trực tiếp lên sợi nấm gây bệnh.
- Vi khuẩn Bacillus spp.: Một số chủng Bacillus sản xuất các hợp chất kháng nấm hoặc kích hoạt hệ thống phòng thủ của cây.
- Ứng dụng: Xử lý đất (trộn, tưới), xử lý hạt giống, nhúng rễ cây con, và đặc biệt là phun lên lá và quả để tạo hàng rào bảo vệ.
Sử dụng chế phẩm IMO (Vi sinh vật bản địa): Giúp thúc đẩy một hệ vi sinh vật đất đa dạng và cân bằng, làm tăng khả năng đối kháng tự nhiên của đất với mầm bệnh.
Chiết xuất thực vật: Một số chiết xuất từ tỏi, ớt, gừng, dầu Neem có thể có tác dụng kháng nấm nhẹ.

4.3. Biện Pháp Hóa Học (Hạn Chế Và Có Kiểm Soát)

Chỉ sử dụng khi cần thiết: Áp dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học là biện pháp cuối cùng khi các biện pháp khác không hiệu quả và bệnh đã bùng phát mạnh.
Chọn đúng thuốc: Sử dụng thuốc diệt nấm (fungicide) đặc trị bệnh thán thư, thường là các loại có gốc đồng (Bordeaux mixture, Copper oxychloride) hoặc thuốc hóa học tổng hợp.
Tuân thủ 4 đúng: Đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng lúc (phun khi bệnh mới chớm hoặc theo định kỳ phòng ngừa trong điều kiện thuận lợi cho bệnh), đúng cách (phun kỹ cả hai mặt lá và quả).
Luân phiên thuốc: Luân phiên sử dụng các loại thuốc có hoạt chất và cơ chế tác động khác nhau để tránh nấm phát triển tính kháng.
Đảm bảo thời gian cách ly: Ngừng phun thuốc trước khi thu hoạch theo đúng quy định để đảm bảo an toàn thực phẩm.
Hạn chế tối đa việc lạm dụng phân hóa học và thuốc trừ sâu hóa học: Chúng giết chết vi sinh vật có lợi và phá vỡ sự cân bằng hệ sinh thái.

5. Kết Luận

Thán thư là bệnh nấm phổ biến nhưng nguy hiểm, nhưng việc kiểm soát chúng hoàn toàn có thể được thực hiện một cách khoa học và bền vững thông qua chẩn đoán chính xác và ưu tiên các biện pháp phòng ngừa tổng hợp. Bằng cách hiểu rõ nguyên nhân, nhận diện sớm dấu hiệu gây hại và kiên trì áp dụng chiến lược IPM (đặc biệt là quản lý môi trường, vệ sinh, chọn giống kháng bệnh và sinh học), chúng ta có thể bảo vệ cây trồng hiệu quả, giảm thiểu thiệt hại và kiến tạo một nền nông nghiệp thịnh vượng, thân thiện môi trường. congnghenongnghiep.vn cam kết cung cấp những kiến thức chuyên sâu để hỗ trợ bà con nông dân trên hành trình này.

Tags:Bệnh Nấm Silic Trichoderma Imo Hệ Vi Sinh Vật

Bài Trước Đó