KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY BÒN BON HIỆU QUẢ

Người đăng : Nông Nghiệp

Lượt xem : 5

Tạo lúc : Sat, 28/06/2025 08:02

Cập nhật lúc : 08:02am 28/06/2025

THỂ LOẠIKỹ Thuật Canh Tác Cây Ăn Quả

Kỹ Thuật Trồng Và Chăm Sóc Cây Bòn Bon Hiệu Quả: Nâng Cao Năng Suất Cho Loại Quả Nhiệt Đới Đặc Trưng

Cây bòn bon (Lansium parasiticum), còn gọi là dâu da đất hoặc quả lòn bon, là loại cây ăn quả nhiệt đới được yêu thích bởi hương vị chua ngọt dịu, thanh mát và múi trong mọng nước. Là một loại quả đặc sản, bòn bon mang lại giá trị kinh tế đáng kể cho nhiều nhà vườn ở Việt Nam, đặc biệt là ở các tỉnh phía Nam. Để có một vườn bòn bon năng suất cao và chất lượng quả đạt chuẩn, việc nắm vững kỹ thuật trồng cây bòn bon và chăm sóc cây bòn bon là yếu tố then chốt. Bài viết này từ congnghenongnghiep.vn sẽ cung cấp hướng dẫn khoa học và chi tiết từ khâu chuẩn bị đến thu hoạch và bảo quản.

1. Giới Thiệu Chung Về Cây Bòn Bon

Cây bòn bon thuộc họ Xoan (Meliaceae), là cây thân gỗ, sống lâu năm, có thể cao tới 10-15m, với tán lá rộng và xanh tốt. Đặc trưng của cây bòn bon là cho quả mọc thành chùm trên thân và cành lớn. Quả bòn bon hình tròn hoặc bầu dục, vỏ màu vàng nhạt khi chín, bên trong là các múi thịt trắng trong, mềm, có vị chua ngọt hài hòa. Các giống bòn bon phổ biến ở Việt Nam bao gồm: bòn bon Thái, bòn bon Tiên Phước (Quảng Nam), bòn bon Bình Thuận, v.v. Bòn bon ưa khí hậu nhiệt đới ẩm, cần lượng mưa dồi dào, nhiệt độ ổn định và đất thoát nước tốt.

2. Kỹ Thuật Gieo Trồng Cây Bòn Bon

2.1. Chọn Giống và Thời Vụ

Chọn giống:
- Bạn nên chọn cây bòn bon giống từ các vườn ươm uy tín, đảm bảo cây khỏe mạnh, không sâu bệnh, có thân thẳng, tán lá xanh tốt và bộ rễ phát triển đều.
- Bòn bon có thể nhân giống bằng hạt hoặc ghép. Trồng từ hạt cho cây khỏe, sống lâu nhưng cho quả rất muộn (có thể 7-15 năm). Ưu tiên cây ghép để đảm bảo giữ nguyên đặc tính di truyền của cây mẹ, cho quả sớm (4-6 năm sau trồng) và năng suất ổn định.
- Chọn giống bòn bon phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu của địa phương bạn và nhu cầu thị trường.
Thời vụ trồng:
- Thời điểm tốt nhất để trồng cây bòn bon là vào đầu mùa mưa (khoảng tháng 5 - 7 dương lịch). Trồng vào thời điểm này giúp cây con có đủ độ ẩm tự nhiên để bén rễ và phát triển, giảm công tưới nước ban đầu và tránh sốc nhiệt.

2.2. Chuẩn Bị Đất Trồng

Cây bòn bon ưa đất phù sa, đất thịt nặng pha sét, giàu hữu cơ, tơi xốp, thoát nước tốt và có tầng canh tác dày (trên 1m). Độ pH lý tưởng cho bòn bon là từ 5.5 - 6.5. Bòn bon rất sợ ngập úng, do đó cần đảm bảo hệ thống thoát nước tuyệt đối.

Làm đất:
- Đối với diện tích lớn: Cày xới đất sâu 40-50cm, dọn sạch cỏ dại, rễ cây và các tàn dư thực vật. Lên liếp (lên luống) cao 30-50cm nếu đất thấp, dễ ngập úng.
- Đào hố: Kích thước hố trồng tiêu chuẩn là 80x80x80 cm hoặc 1x1x1 m đối với đất kém màu mỡ. Nên đào hố trước khi trồng 15-30 ngày để đất được phơi ải và diệt mầm bệnh.
Bón lót:
- Trộn đều đất với phân chuồng hoai mục (20-30 kg/hố), phân hữu cơ vi sinh (1-2 kg/hố) và vôi bột (0.5-1 kg/hố nếu đất chua). Có thể bổ sung thêm 0.5-1 kg super lân để cung cấp dinh dưỡng ban đầu và kích thích bộ rễ phát triển.
- Đổ hỗn hợp đất và phân xuống hố, vun cao hơn mặt đất tự nhiên một chút để tránh đọng nước và thối gốc.

2.3. Kỹ Thuật Trồng Cây Con

Khoảng cách trồng: Tùy thuộc vào giống bòn bon, hình thức canh tác và độ phì nhiêu của đất.
- Hàng cách hàng 6-8m, cây cách cây 5-7m (mật độ khoảng 170-300 cây/ha).
Kỹ thuật trồng:
- Nhẹ nhàng cắt bỏ túi bầu hoặc tách bầu đất mà không làm vỡ bầu rễ.
- Đặt cây con vào giữa hố sao cho phần cổ rễ (mặt bầu) ngang bằng hoặc hơi cao hơn mặt đất tự nhiên để tránh bệnh thối gốc.
- Lấp đất và nén chặt xung quanh gốc.
- Tưới đẫm nước ngay sau khi trồng. Cắm cọc cố định thân cây con để tránh gió làm lung lay và che bóng mát cho cây trong 3-5 năm đầu bằng lưới che hoặc cây che bóng tạm thời để tránh cháy nắng, giúp cây phát triển ổn định.

3. Chăm Sóc Cây Bòn Bon

Chăm sóc cây bòn bon đúng kỹ thuật là yếu tố then chốt giúp cây phát triển khỏe mạnh, ra hoa đậu quả ổn định và cho năng suất, chất lượng vượt trội.

3.1. Tưới Nước

Giai đoạn cây con (1-3 năm đầu): Tưới đều đặn 1-2 lần/ngày trong mùa khô để duy trì độ ẩm cho cây phát triển rễ và thân lá. Bòn bon rất mẫn cảm với khô hạn kéo dài.
Cây trưởng thành: Cây bòn bon cần nhiều nước, đặc biệt vào mùa khô và các giai đoạn quan trọng: ra hoa, đậu quả và nuôi quả.
- Tưới đủ ẩm 2-3 ngày/lần tùy điều kiện thời tiết.
- Cần đặc biệt chú ý cung cấp đủ nước khi cây đang ra hoa và sau khi đậu quả để tránh rụng hoa, rụng quả non và ảnh hưởng đến kích thước, chất lượng quả.
- Trong mùa mưa, cần đảm bảo hệ thống thoát nước tốt, không để ngập úng vì bòn bon rất sợ úng, dễ gây thối rễ và chết cây.

3.2. Bón Phân

Cây bòn bon là cây ăn quả lâu năm, cần lượng dinh dưỡng lớn và cân đối. Bón phân định kỳ theo từng giai đoạn sinh trưởng là thiết yếu.

Giai đoạn cây con (1-3 năm đầu):
- Bón phân NPK cân đối (ví dụ 16-16-8 hoặc 13-13-13) kết hợp với phân hữu cơ định kỳ 1-2 tháng/lần với liều lượng nhỏ.
- Giúp cây phát triển thân, lá, bộ rễ khỏe mạnh, tạo khung tán vững chắc.
Giai đoạn kiến thiết cơ bản (từ năm thứ 3 đến khi ra hoa bói):
- Bón tăng cường phân có hàm lượng Đạm (N) và Kali (K) cao hơn để thúc đẩy cây phát triển cành, lá, tạo tán rộng.
- Kết hợp phân hữu cơ 2-3 lần/năm.
Giai đoạn kinh doanh (cây cho quả):
- Trước khi ra hoa (tháng 11 - 12 dương lịch): Bón phân NPK có hàm lượng Lân (P) và Kali (K) cao (ví dụ 10-30-20 hoặc 6-12-6) để kích thích phân hóa mầm hoa, ra hoa đồng loạt.
- Sau khi đậu quả (tháng 3 - 4): Bón NPK cân đối hoặc tăng cường Đạm (ví dụ NPK 20-20-15) để nuôi quả non phát triển nhanh.
- Giai đoạn quả lớn và trước thu hoạch (tháng 6 - 8): Bón tăng cường Kali (Kali Sunfat) để tăng độ ngọt, màu sắc, trọng lượng và chất lượng múi.
- Sau thu hoạch (tháng 9 - 10): Bón phân hữu cơ (phân chuồng hoai mục, phân trùn quế) kết hợp NPK để phục hồi sức cây, tái tạo cành và chuẩn bị cho vụ tiếp theo.
Bón lá: Phun bổ sung phân bón lá chứa vi lượng (Bo, Kẽm, Đồng, Magie, Canxi) trong các giai đoạn ra hoa, đậu quả, quả lớn để tăng tỷ lệ đậu quả, chống rụng quả non và cải thiện chất lượng quả.

3.3. Cắt Tỉa, Tạo Tán

Tỉa cành tạo tán:
- Cây con: Cắt tỉa tạo khung thân chính và 3-5 cành cấp 1 khỏe mạnh, phân bố đều xung quanh thân để cây có tán cân đối, thông thoáng và dễ quản lý.
- Cây trưởng thành: Loại bỏ các cành khô, cành sâu bệnh, cành tăm, cành mọc vượt, cành mọc xiên, cành mọc trong tán không cho quả, cành sát mặt đất. Việc này giúp cây tập trung dinh dưỡng nuôi quả, tạo độ thông thoáng, hạn chế sâu bệnh.
- Thực hiện sau mỗi vụ thu hoạch hoặc vào mùa khô.
Tỉa quả: Khi quả non đậu quá nhiều trên một chùm hoặc cành, cần tỉa bớt để tập trung dinh dưỡng nuôi những quả còn lại đạt kích thước và chất lượng tối ưu.

3.4. Bao Trái (Tùy Chọn)

Bao trái là biện pháp hiệu quả giúp bảo vệ quả bòn bon khỏi côn trùng chích hút (ruồi vàng), sâu bệnh, nấm mốc và tác động của thời tiết. Đồng thời, giúp quả có vỏ đẹp, không bị trầy xước và hạn chế việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
Thực hiện khi quả còn non (bằng đầu ngón tay cái hoặc trứng cút) bằng túi bao trái chuyên dụng.

3.5. Phòng Trừ Sâu Bệnh

Cây bòn bon tương đối ít bị sâu bệnh hại nguy hiểm nếu được chăm sóc tốt, nhưng vẫn cần quản lý chặt chẽ theo nguyên tắc phòng trừ tổng hợp (IPM).

Sâu hại:
- Rệp sáp, rệp phấn: Hút nhựa non, gây suy yếu cây, làm thui chột chồi non.
- Sâu đục thân, đục cành: Gây hại nghiêm trọng, có thể làm chết cây.
- Ruồi vàng đục quả: Gây thối rụng quả, làm giảm chất lượng nghiêm trọng.
- Biện pháp: Vệ sinh vườn, tỉa cành thông thoáng, sử dụng thiên địch, bao trái, bẫy dẫn dụ, phun thuốc sinh học hoặc hóa học đặc trị khi mật độ sâu cao.
Bệnh hại:
- Bệnh thán thư: Gây đốm đen trên lá, hoa, quả, làm rụng hoa, thối quả.
- Bệnh xì mủ, thối rễ: Do nấm hoặc úng nước, gây hại bộ rễ và thân.
- Biện pháp: Vệ sinh vườn, cắt tỉa cành bệnh, thoát nước tốt, bón phân cân đối để tăng sức đề kháng. Sử dụng thuốc nấm chuyên dụng theo đúng khuyến cáo.

3.6. Làm Cỏ & Giữ Vệ Sinh Vườn

Thường xuyên làm sạch cỏ dại quanh gốc cây và trong vườn để tránh cạnh tranh dinh dưỡng và nơi trú ngụ của sâu bệnh.
Có thể phủ vật liệu hữu cơ (rơm rạ, vỏ cà phê) quanh gốc để giữ ẩm, hạn chế cỏ dại và cung cấp thêm chất hữu cơ cho đất.

4. Thu Hoạch Quả Bòn Bon

4.1. Thời Điểm Thu Hoạch

Quả bòn bon thường thu hoạch sau 3-4 tháng từ khi đậu quả, tùy giống và điều kiện thời tiết. Mùa thu hoạch chính thường vào khoảng tháng 7 - 9 dương lịch.

Dấu hiệu nhận biết:
- Vỏ quả chuyển màu vàng nhạt hoặc vàng cam đặc trưng, căng bóng.
- Vỏ quả dễ bóc hơn, không còn mủ trắng.
- Các múi thịt trong quả đã trong, có mùi thơm nhẹ, vị chua ngọt hài hòa.
- Khi nắn nhẹ thấy quả có độ mềm vừa phải.

4.2. Cách Thu Hoạch

Dùng kéo sắc cắt cả chùm quả hoặc cắt từng quả. Không giật mạnh để tránh làm tổn thương cuống và chảy mủ vào quả.
Thu hoạch vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát để quả giữ được độ tươi lâu hơn.
Xếp quả nhẹ nhàng vào sọt, thùng có lót vật liệu mềm, tránh xếp chồng quá cao gây dập nát.

5. Bảo Quản Quả Bòn Bon

5.1. Bảo Quản Tươi

Sau thu hoạch: Loại bỏ quả bị dập, sâu bệnh.
Nhiệt độ phòng: Để quả ở nơi thoáng mát, khô ráo, tránh ánh nắng trực tiếp. Bòn bon tươi có thể giữ được 3-5 ngày.
Bảo quản lạnh: Bòn bon có thể bảo quản trong tủ lạnh (ngăn mát) ở nhiệt độ 10-15°C và độ ẩm 85-90% để kéo dài thời gian bảo quản lên đến 1-2 tuần.

5.2. Chế Biến và Bảo Quản Lâu Dài

Bòn bon đông lạnh: Tách múi, đóng gói chân không và cấp đông là phương pháp hiệu quả để bảo quản lâu dài, dùng làm sinh tố, kem, chè.
Nước ép bòn bon, sinh tố bòn bon: Chế biến từ thịt quả.
Mứt bòn bon: Từ phần thịt quả.

Kết Luận

Trồng và chăm sóc cây bòn bon là một quá trình đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên trì và áp dụng đúng kỹ thuật khoa học. Từ việc chọn giống chuẩn, chuẩn bị đất cẩn thận, bón phân đúng liều lượng, cắt tỉa tạo tán, đến phòng trừ sâu bệnh hiệu quả và thu hoạch đúng thời điểm, mỗi công đoạn đều ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng của quả bòn bon. Với những kiến thức chuyên sâu và cập nhật từ congnghenongnghiep.vn, hy vọng bà con nông dân và các nhà vườn sẽ gặt hái được những vụ bòn bon bội thu, góp phần vào sự phát triển của nông sản Việt Nam trên thị trường.

Tags:Gieo Trồng Hữu Cơ Cây Bòn Bon Quả Bòn Bon

Bài Trước Đó

Bài Tiếp Theo