KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY CHÈ (CAMELLIA SINENSIS) HIỆU QUẢ

Người đăng : Nông Nghiệp

Lượt xem : 6

Tạo lúc : Mon, 30/06/2025 07:29

Cập nhật lúc : 07:29am 30/06/2025

THỂ LOẠIKỹ Thuật Canh Tác Cây Công Nghiệp

Kỹ Thuật Trồng Và Chăm Sóc Cây Chè (Camellia sinensis) Hiệu Quả: Bí Quyết Cho Đồi Chè Xanh Ngát, Năng Suất Cao

Cây chè (Camellia sinensis) là một trong những cây công nghiệp quan trọng hàng đầu thế giới, mang lại giá trị kinh tế to lớn và là thức uống phổ biến thứ hai toàn cầu, chỉ sau nước. Ở Việt Nam, cây chè là cây trồng chủ lực tại nhiều tỉnh miền núi phía Bắc và Tây Nguyên, góp phần đáng kể vào kim ngạch xuất khẩu nông sản. Để có một đồi chè năng suất cao, búp chè non tươi, chất lượng tốt và hương vị đặc trưng, việc nắm vững kỹ thuật trồng cây chè và chăm sóc cây chè là yếu tố then chốt. Bài viết này từ congnghenongnghiep.vn sẽ cung cấp hướng dẫn khoa học và chi tiết từ khâu chuẩn bị đến thu hoạch và bảo quản.

1. Giới Thiệu Chung Về Cây Chè

Cây chè thuộc họ Chè (Theaceae), là cây thân gỗ nhỏ hoặc cây bụi, thường xanh. Cây có lá hình bầu dục, màu xanh đậm, mép có răng cưa. Hoa chè nhỏ, màu trắng, có mùi thơm dịu. Búp chè (chồi non và vài lá non đầu tiên) là bộ phận chính được thu hoạch để chế biến thành các loại trà khác nhau. Các giống chè phổ biến ở Việt Nam bao gồm: chè Shan tuyết, chè Trung du, chè cành Kim Tuyên, chè Bát Tiên, v.v. Chè ưa khí hậu mát mẻ, ôn hòa, nhiều sương mù, lượng mưa dồi dào, đất chua (pH 4.5 - 6.0), và thoát nước tốt.

2. Kỹ Thuật Gieo Trồng Cây Chè

2.1. Chọn Giống và Thời Vụ

Chọn giống: Bạn nên chọn cây chè giống từ các vườn ươm uy tín, đảm bảo cây khỏe mạnh, không sâu bệnh, có bộ rễ phát triển tốt và thân cứng cáp. Ưu tiên các dòng vô tính (ghép) có năng suất cao, chất lượng búp tốt và khả năng kháng bệnh, thích nghi với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu địa phương.
Thời vụ trồng: Thời điểm tốt nhất để trồng cây chè là vào đầu mùa mưa (khoảng tháng 4 - 6 dương lịch). Trồng vào thời điểm này giúp cây con có đủ độ ẩm tự nhiên để bén rễ và phát triển, giảm công tưới nước ban đầu và tránh sốc nhiệt.

2.2. Chuẩn Bị Đất Trồng

Cây chè phát triển tốt nhất trên đất feralit đỏ vàng, đất phù sa cổ, đất thịt pha cát, tơi xốp, giàu hữu cơ, thoát nước tốt và có độ pH từ 4.5 - 6.0 (hơi chua).

Làm đất:
- Làm sạch: Dọn sạch cỏ dại, cây bụi và các tàn dư thực vật. Đối với đất dốc, cần làm bồn, rãnh hoặc bậc thang chống xói mòn.
- Đào hố: Kích thước hố trồng tiêu chuẩn là 30x30x30 cm hoặc 40x40x40 cm. Nên đào hố trước khi trồng 15-30 ngày để đất được phơi ải và diệt mầm bệnh.
Bón lót:
- Trộn đều đất với phân chuồng hoai mục (5-10 kg/hố) hoặc phân hữu cơ vi sinh (0.5-1 kg/hố) và vôi bột (0.2-0.3 kg/hố nếu đất quá chua). Có thể bổ sung thêm super lân (0.3-0.5 kg/hố) để cung cấp dinh dưỡng ban đầu và kích thích bộ rễ phát triển.
- Đổ hỗn hợp đất và phân xuống hố, vun cao hơn mặt đất tự nhiên một chút để tránh đọng nước và thối gốc.

2.3. Kỹ Thuật Trồng Cây Con

Khoảng cách trồng: Tùy thuộc vào giống chè và phương pháp trồng (trồng hàng đơn, hàng đôi). Phổ biến nhất là hàng cách hàng 1.2-1.5m, cây cách cây 0.4-0.5m (mật độ khoảng 13.000 - 18.000 cây/ha).
Kỹ thuật trồng: Nhẹ nhàng xé bỏ túi bầu, đặt cây con vào giữa hố sao cho phần cổ rễ (mặt bầu) ngang bằng hoặc hơi cao hơn mặt đất tự nhiên. Lấp đất và nén chặt xung quanh gốc. Tưới đẫm nước ngay sau khi trồng. Cắm cọc cố định thân cây con để tránh gió làm lung lay.

3. Chăm Sóc Cây Chè

Chăm sóc cây chè đúng kỹ thuật là yếu tố then chốt giúp cây phát triển khỏe mạnh, đạt chuẩn khai thác và cho năng suất búp ổn định, chất lượng cao.

3.1. Tưới Nước

Giai đoạn kiến thiết cơ bản (1-3 năm đầu): Cây chè cần lượng nước đầy đủ và đều đặn, đặc biệt vào mùa khô. Tưới 1-2 lần/tuần tùy điều kiện thời tiết.
Giai đoạn kinh doanh (sau khi hái búp): Cần đảm bảo đủ nước, đặc biệt vào mùa khô và sau mỗi lứa hái búp để cây nhanh ra chồi mới.
Sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt hoặc tưới phun mưa nhẹ để tiết kiệm nước và đảm bảo hiệu quả.
Trong mùa mưa, cần đảm bảo hệ thống thoát nước tốt để tránh ngập úng, gây thối rễ và bệnh hại.

3.2. Bón Phân

Chè là cây trồng lâu năm, cho thu hoạch liên tục, cần lượng dinh dưỡng lớn và cân đối. Bón phân định kỳ theo từng giai đoạn sinh trưởng và sau mỗi lứa hái búp là thiết yếu.

Giai đoạn kiến thiết cơ bản (1-3 năm đầu): Bón phân NPK cân đối, tăng cường Đạm (N) và Lân (P) để cây phát triển thân, cành, lá và tạo khung tán vững chắc. Bón định kỳ 2-3 tháng/lần.
Giai đoạn kinh doanh (sau khi hái búp): Bón phân NPK có hàm lượng Đạm (N) cao, kết hợp với Lân (P) và Kali (K), để kích thích cây ra búp non và duy trì sức khỏe. Bón định kỳ sau mỗi lứa hái búp.
- Kết hợp phân hữu cơ (phân chuồng hoai mục, phân trùn quế) 1-2 lần/năm để cải tạo đất, tăng độ mùn và cung cấp dinh dưỡng lâu dài.
Bón lá: Phun bổ sung phân bón lá chứa vi lượng (Bo, Kẽm, Magie, Canxi) để tăng cường sức sống cho cây, kích thích ra búp và nâng cao chất lượng búp.

3.3. Cắt Tỉa, Tạo Tán và Đốn Chè

Cắt tỉa tạo tán (giai đoạn kiến thiết cơ bản): Cắt tỉa các cành phụ mọc thấp, tạo tán hình mâm xôi hoặc hình dù để dễ thu hoạch búp.
Đốn chè (giai đoạn kinh doanh):
- Đốn phớt: Cắt tỉa nhẹ các cành tăm, cành sâu bệnh.
- Đốn lửng: Cắt thân chè ở độ cao nhất định (ví dụ 40-60cm) để cây trẻ hóa, ra nhiều cành mới mang búp. Thực hiện định kỳ 3-5 năm/lần.
- Đốn đau: Cắt sát gốc để trẻ hóa toàn bộ cây chè già cỗi, cho năng suất rất thấp. Thực hiện khi cây chè quá già, kém năng suất.
Thực hiện cắt tỉa sau mỗi lứa hái hoặc vào thời điểm cây chè nghỉ.

3.4. Cây Che Bóng và Cây Trồng Xen

Cây che bóng (đối với chè Shan tuyết, Arabica): Trồng các loại cây thân gỗ cao như keo, muồng đen trong vườn chè để tạo bóng mát vừa phải, giúp giảm cường độ ánh sáng, giữ ẩm đất và điều hòa nhiệt độ, đặc biệt trong mùa nắng nóng.
Trồng xen: Có thể trồng xen các loại cây họ đậu (cây phân xanh) để cải tạo đất, hạn chế cỏ dại và tăng cường dinh dưỡng cho đất.

3.5. Phòng Trừ Sâu Bệnh

Cây chè có thể bị một số loại sâu bệnh hại, đòi hỏi quản lý chặt chẽ theo nguyên tắc phòng trừ tổng hợp (IPM).

Sâu hại:
- Bọ xít muỗi: Chích hút đọt non, búp chè, làm búp bị xoăn, biến dạng.
- Rệp sáp, rệp muội: Hút nhựa non, làm búp thui chột.
- Sâu cuốn lá, sâu róm: Ăn lá, búp chè.
- Biện pháp: Vệ sinh vườn, tỉa cành thông thoáng, sử dụng thiên địch, phun các chế phẩm sinh học hoặc hóa học đặc trị khi mật độ sâu cao.
Bệnh hại:
- Bệnh thán thư: Gây đốm đen trên lá, búp.
- Bệnh phồng lá: Gây các đốm sần sùi trên lá.
- Bệnh khô vằn, đốm nâu: Do nấm, gây hại lá.
- Biện pháp: Chọn giống kháng bệnh, tiêu hủy cành/lá bệnh, vệ sinh vườn, đảm bảo thoát nước tốt, bón phân cân đối. Sử dụng thuốc nấm chuyên dụng hoặc chế phẩm sinh học để phòng và trị bệnh.

3.6. Làm Cỏ & Giữ Vệ Sinh Vườn

Thường xuyên làm sạch cỏ dại xung quanh gốc cây để tránh cạnh tranh dinh dưỡng.
Có thể phủ vật liệu hữu cơ (rơm rạ, xác bã chè) quanh gốc để giữ ẩm, hạn chế cỏ dại và cung cấp thêm chất hữu cơ cho đất.

4. Thu Hoạch Chè

4.1. Thời Điểm Thu Hoạch

Búp chè thường được thu hoạch sau 30-45 ngày từ lứa hái trước đó, tùy giống và điều kiện chăm sóc.

Dấu hiệu nhận biết: Búp chè đã phát triển đủ tiêu chuẩn (ví dụ: 1 tôm 2-3 lá non đối với chè búp). Búp chè non tươi, không bị sâu bệnh.

4.2. Cách Thu Hoạch

Hái tay: Phương pháp phổ biến nhất, dùng tay ngắt nhẹ nhàng từng búp chè non tươi theo đúng tiêu chuẩn. Phương pháp này đòi hỏi công phu nhưng đảm bảo chất lượng búp cao nhất.
Hái máy: Đối với chè búp thấp, có thể sử dụng máy hái chè để tăng năng suất lao động.
Nên thu hoạch vào buổi sáng sớm (khi trời còn sương) hoặc chiều mát để búp chè tươi lâu và giữ được hương vị tốt nhất.
Xếp búp chè nhẹ nhàng vào sọt, túi vải thoáng khí, tránh nén chặt gây dập nát.

5. Sơ Chế Và Bảo Quản Chè

5.1. Sơ Chế Sau Thu Hoạch

Búp chè tươi cần được sơ chế ngay sau khi thu hoạch để tránh bị oxy hóa và biến chất.

Làm héo: Phơi búp chè tươi trong phòng thoáng mát, có quạt nhẹ để làm héo búp, giảm độ ẩm và làm mềm lá.
Diệt men: Dùng nhiệt (hấp, sao chè) để diệt men, ngăn chặn quá trình oxy hóa.
Vò, sấy: Vò chè để phá vỡ tế bào, giúp tinh dầu thoát ra và tạo hình cho cánh chè. Sau đó sấy khô chè để giảm độ ẩm và cố định hương vị.

5.2. Bảo Quản Chè Khô

Chè thành phẩm (khô): Bảo quản trong túi/hộp kín khí, tối màu, tránh ánh sáng trực tiếp, nhiệt độ cao, độ ẩm và các mùi lạ. Có thể dùng túi hút chân không hoặc hộp thiếc. Chè khô có thể bảo quản được 1-2 năm nếu điều kiện tốt.
Bảo quản lạnh: Đối với chè đặc biệt, cao cấp, có thể bảo quản trong tủ lạnh để giữ hương vị tươi lâu hơn.

Kết Luận

Trồng và chăm sóc cây chè là một quá trình đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên trì và áp dụng đúng kỹ thuật khoa học, đặc biệt trong việc chọn giống, quản lý đất, bón phân, cắt tỉa và phòng trừ sâu bệnh. Từ việc chọn giống, chuẩn bị đất cẩn thận, bón phân đúng liều lượng, tưới nước đầy đủ, đến quản lý dịch hại hiệu quả và thu hoạch, sơ chế đúng thời điểm, mỗi công đoạn đều ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng của búp chè. Với những kiến thức chuyên sâu và cập nhật từ congnghenongnghiep.vn, hy vọng bà con nông dân và các nhà vườn sẽ gặt hái được những vụ chè bội thu, góp phần vào sự phát triển bền vững của nông nghiệp Việt Nam và đưa thương hiệu chè Việt vươn tầm thế giới.

Tags:Hệ Thống Tưới Chế Phẩm Sinh Học Gieo Trồng Hữu Cơ Cây Chè

Bài Trước Đó

Bài Tiếp Theo