KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY NHÃN HIỆU QUẢ

Người đăng : Nông Nghiệp

Lượt xem : 4

Tạo lúc : Fri, 27/06/2025 20:58

Cập nhật lúc : 20:58pm 27/06/2025

THỂ LOẠIKỹ Thuật Canh Tác Cây Ăn Quả

Kỹ Thuật Trồng Và Chăm Sóc Cây Nhãn Hiệu Quả: Nâng Tầm Đặc Sản Trái Cây Việt

Cây nhãn (Dimocarpus longan) là một trong những loại cây ăn quả đặc trưng và được yêu thích ở Việt Nam, nổi tiếng với những chùm quả tròn, vỏ mỏng, cùi dày giòn ngọt và hương thơm đặc trưng. Mang lại giá trị kinh tế cao, nhãn là cây trồng chủ lực của nhiều tỉnh thành. Để đạt được năng suất vượt trội và chất lượng quả nhãn tốt, việc nắm vững kỹ thuật trồng cây nhãn và chăm sóc cây nhãn là yếu tố then chốt. Bài viết này từ congnghenongnghiep.vn sẽ cung cấp hướng dẫn khoa học và chi tiết từ khâu chuẩn bị đến thu hoạch và bảo quản.

1. Giới Thiệu Chung Về Cây Nhãn

Cây nhãn thuộc họ Bồ hòn (Sapindaceae), là cây thân gỗ lớn, sống lâu năm, có thể cao tới 10-20m với tán lá rộng và xanh tốt. Quả nhãn hình tròn, vỏ mỏng màu vàng nâu, bên trong là lớp cùi trắng trong, mọng nước, bao quanh hạt đen bóng. Các giống nhãn phổ biến ở Việt Nam bao gồm: nhãn lồng Hưng Yên, nhãn xuồng cơm vàng, nhãn tiêu da bò, nhãn long, nhãn Hương Chi, v.v. Nhãn ưa khí hậu nhiệt đới gió mùa, có mùa khô rõ rệt để kích thích phân hóa mầm hoa và ra hoa, đậu quả tốt.

2. Kỹ Thuật Gieo Trồng Cây Nhãn

2.1. Chọn Giống và Thời Vụ

Chọn giống:
- Nên chọn cây nhãn giống từ các vườn ươm uy tín, đảm bảo cây khỏe mạnh, không sâu bệnh, có thân thẳng, tán lá xanh tốt và bộ rễ phát triển đều.
- Ưu tiên cây ghép hoặc chiết cành để đảm bảo giữ nguyên đặc tính di truyền của cây mẹ, cho quả sớm (2-4 năm sau trồng) và năng suất ổn định.
- Chọn giống nhãn phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu của địa phương bạn và nhu cầu thị trường.
Thời vụ trồng:
- Thời điểm tốt nhất để trồng cây nhãn là vào đầu mùa mưa (khoảng tháng 5 - 7 dương lịch). Trồng vào thời điểm này giúp cây con có đủ độ ẩm tự nhiên để bén rễ và phát triển, giảm công tưới nước ban đầu và tránh sốc nhiệt. Ở miền Bắc, có thể trồng vào vụ xuân (tháng 2-3).

2.2. Chuẩn Bị Đất Trồng

Cây nhãn có thể trồng trên nhiều loại đất, nhưng phát triển tốt nhất trên đất phù sa, đất thịt pha cát, đất đỏ bazan, tơi xốp, thoát nước tốt và giàu hữu cơ. Đất cần có tầng canh tác dày và độ pH từ 5.5 - 6.5.

Làm đất:
- Đối với diện tích lớn: Cày xới đất sâu 40-50cm, dọn sạch cỏ dại, rễ cây và các tàn dư thực vật.
- Đào hố: Kích thước hố trồng tiêu chuẩn là 80x80x80 cm hoặc 1x1x1 m đối với đất kém màu mỡ. Nên đào hố trước khi trồng 15-30 ngày để đất được phơi ải và diệt mầm bệnh.
Bón lót:
- Trộn đều đất với phân chuồng hoai mục (20-30 kg/hố), phân hữu cơ vi sinh (2-3 kg/hố) và vôi bột (0.5-1 kg/hố nếu đất chua). Có thể bổ sung thêm 0.5-1 kg super lân để cung cấp dinh dưỡng ban đầu và kích thích bộ rễ phát triển.
- Đổ hỗn hợp đất và phân xuống hố, vun cao hơn mặt đất tự nhiên một chút để tránh đọng nước và thối gốc.

2.3. Kỹ Thuật Trồng Cây Con

Khoảng cách trồng: Tùy thuộc vào giống nhãn, hình thức canh tác và độ phì nhiêu của đất.
- Trồng dày (thâm canh): Hàng cách hàng 5-6m, cây cách cây 4-5m.
- Trồng thưa (truyền thống, tán lớn): Hàng cách hàng 7-8m, cây cách cây 6-7m.
Kỹ thuật trồng:
- Nhẹ nhàng cắt bỏ túi bầu hoặc tách bầu đất mà không làm vỡ bầu rễ.
- Đặt cây con vào giữa hố sao cho phần cổ rễ (mặt bầu) ngang bằng hoặc hơi cao hơn mặt đất tự nhiên để tránh bệnh thối gốc.
- Lấp đất và nén chặt xung quanh gốc.
- Tưới đẫm nước ngay sau khi trồng.
- Cắm cọc cố định thân cây con để tránh gió làm lung lay và che bóng mát cho cây trong 1-2 năm đầu bằng lưới che hoặc cây che bóng tạm thời để tránh cháy nắng, giúp cây phát triển ổn định.

3. Chăm Sóc Cây Nhãn

Chăm sóc cây nhãn đúng kỹ thuật là yếu tố then chốt giúp cây phát triển khỏe mạnh, ra hoa đậu quả ổn định và cho năng suất, chất lượng vượt trội.

3.1. Tưới Nước

Giai đoạn cây con (1-3 năm đầu): Tưới đều đặn 1-2 lần/ngày trong mùa khô để duy trì độ ẩm cho cây phát triển rễ và thân lá.
Cây trưởng thành: Cây nhãn cần đủ nước, đặc biệt vào mùa khô và các giai đoạn quan trọng:
- Trước khi ra hoa: Cần siết nước (ngưng tưới) khoảng 1-2 tháng để tạo khô hạn nhân tạo, giúp cây phân hóa mầm hoa. Sau đó tưới đẫm trở lại để kích thích ra hoa.
- Giai đoạn ra hoa, đậu quả và nuôi quả: Cung cấp đủ nước là cực kỳ quan trọng. Tưới đủ ẩm 2-3 ngày/lần tùy điều kiện thời tiết. Thiếu nước giai đoạn này sẽ gây rụng hoa, rụng quả non và ảnh hưởng đến kích thước, chất lượng quả.
- Trong mùa mưa, cần đảm bảo hệ thống thoát nước tốt, không để ngập úng vì nhãn không chịu được úng lâu.

3.2. Bón Phân

Cây nhãn là cây ăn quả lâu năm, cần lượng dinh dưỡng lớn và cân đối. Bón phân định kỳ theo từng giai đoạn sinh trưởng là thiết yếu.

Giai đoạn cây con (1-3 năm đầu):
- Bón phân NPK cân đối (ví dụ 16-16-8 hoặc 13-13-13) kết hợp với phân hữu cơ định kỳ 1-2 tháng/lần.
- Giúp cây phát triển thân, lá, bộ rễ khỏe mạnh, tạo khung tán vững chắc.
Giai đoạn kiến thiết cơ bản (từ năm thứ 3 đến khi ra hoa bói):
- Bón tăng cường phân có hàm lượng Đạm (N) và Kali (K) cao hơn để thúc đẩy cây phát triển cành, lá, tạo tán rộng.
- Kết hợp phân hữu cơ 2-3 lần/năm.
Giai đoạn kinh doanh (cây cho quả):
- Trước khi ra hoa (tháng 11 - 12 dương lịch, tùy vùng): Bón phân NPK có hàm lượng Lân (P) và Kali (K) cao (ví dụ 10-30-20 hoặc 6-12-6) để kích thích phân hóa mầm hoa, ra hoa đồng loạt. Có thể kết hợp với các chất kích thích ra hoa chuyên dụng (KCLO3 hoặc Paclobutrazol theo liều lượng khuyến cáo và kinh nghiệm).
- Sau khi đậu quả (tháng 2 - 3): Bón NPK cân đối hoặc tăng cường Đạm (ví dụ NPK 20-20-15) để nuôi quả non phát triển nhanh.
- Giai đoạn quả lớn và trước thu hoạch (tháng 4 - 6): Bón tăng cường Kali (Kali Sunfat) để tăng độ ngọt, màu sắc, trọng lượng và chất lượng cùi nhãn.
- Sau thu hoạch (tháng 7 - 8): Bón phân hữu cơ (phân chuồng hoai mục, phân trùn quế) kết hợp NPK để phục hồi sức cây, tái tạo cành và chuẩn bị cho vụ tiếp theo.
Bón lá: Phun bổ sung phân bón lá chứa vi lượng (Bo, Kẽm, Đồng, Magie, Canxi) trong các giai đoạn ra hoa, đậu quả, quả lớn để tăng tỷ lệ đậu quả, chống rụng quả non và cải thiện chất lượng quả.

3.3. Cắt Tỉa, Tạo Tán

Tỉa cành tạo tán:
- Cây con: Cắt tỉa tạo khung thân chính và 3-5 cành cấp 1 khỏe mạnh, phân bố đều xung quanh thân để cây có tán cân đối, thông thoáng và dễ quản lý.
- Cây trưởng thành: Loại bỏ các cành khô, cành sâu bệnh, cành tăm, cành mọc vượt, cành mọc xiên, cành mọc trong tán không cho quả, cành sát mặt đất. Việc này giúp cây tập trung dinh dưỡng nuôi quả, tạo độ thông thoáng, hạn chế sâu bệnh.
- Thực hiện sau mỗi vụ thu hoạch hoặc vào mùa khô.
Tỉa hoa, tỉa quả: Khi chùm hoa quá dày hoặc quả non đậu quá nhiều, cần tỉa bớt để tập trung dinh dưỡng nuôi những bông hoa khỏe mạnh và quả đạt kích thước, chất lượng tối ưu.

3.4. Phòng Trừ Sâu Bệnh

Cây nhãn có thể bị một số loại sâu bệnh hại, cần quản lý chặt chẽ theo nguyên tắc phòng trừ tổng hợp (IPM).

Sâu hại:
- Sâu đục thân, đục cành: Gây hại nghiêm trọng, có thể làm chết cây hoặc suy yếu cây.
- Rệp sáp, rệp phấn: Hút nhựa non, gây suy yếu cây, làm thui chột chồi non.
- Bọ trĩ, nhện đỏ: Gây hại lá non, hoa, quả non, làm giảm năng suất.
- Sâu đục quả: Gây hại trực tiếp đến chất lượng và giá trị quả.
- Biện pháp: Vệ sinh vườn, tỉa cành thông thoáng, sử dụng thiên địch, bao trái (đối với một số giống và quy mô nhỏ), phun thuốc sinh học hoặc hóa học đặc trị khi mật độ sâu cao.
Bệnh hại:
- Bệnh chổi rồng: Bệnh nguy hiểm nhất trên nhãn, do Phytoplasma gây ra, làm biến dạng chồi, hoa, quả không phát triển.
- Bệnh thán thư: Gây đốm đen trên lá, hoa, quả, làm rụng hoa, thối quả.
- Bệnh sương mai, phấn trắng: Gây hại trên lá, hoa, quả non.
- Biện pháp: Tiêu hủy cây bệnh nặng (đối với chổi rồng), vệ sinh vườn, cắt tỉa cành bệnh, thoát nước tốt, bón phân cân đối để tăng sức đề kháng. Sử dụng thuốc nấm chuyên dụng theo đúng khuyến cáo.

3.5. Làm Cỏ & Giữ Vệ Sinh Vườn

Thường xuyên làm sạch cỏ dại quanh gốc cây và trong vườn để tránh cạnh tranh dinh dưỡng và nơi trú ngụ của sâu bệnh.
Có thể phủ vật liệu hữu cơ (rơm rạ, vỏ cà phê) quanh gốc để giữ ẩm, hạn chế cỏ dại và cung cấp thêm chất hữu cơ cho đất.

4. Thu Hoạch Quả Nhãn

4.1. Thời Điểm Thu Hoạch

Quả nhãn thường thu hoạch sau 3-4 tháng từ khi đậu quả, tùy giống và điều kiện thời tiết.

Dấu hiệu nhận biết:
- Vỏ quả chuyển màu vàng nâu hoặc màu đặc trưng của giống.
- Cùi quả trong, giòn, ngọt đậm và có mùi thơm đặc trưng.
- Tỷ lệ đường cao.
- Hạt có màu đen nhánh.

4.2. Cách Thu Hoạch

Dùng kéo sắc cắt cả chùm quả, không nên bứt từng quả để tránh làm tổn thương cành và ảnh hưởng đến năng suất vụ sau.
Thu hoạch vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát để quả giữ được độ tươi lâu hơn.
Xếp quả nhẹ nhàng vào sọt, thùng có lót vật liệu mềm, tránh xếp chồng quá cao gây dập nát.

5. Bảo Quản Quả Nhãn

5.1. Bảo Quản Tươi

Sau thu hoạch: Loại bỏ chùm quả bị dập, sâu bệnh.
Nhiệt độ phòng: Để ở nơi thoáng mát, khô ráo, tránh ánh nắng trực tiếp. Nhãn tươi có thể giữ được vài ngày.
Bảo quản lạnh: Nhãn tươi có thể bảo quản trong tủ lạnh (ngăn mát) ở nhiệt độ 5-8°C và độ ẩm 90-95% để kéo dài thời gian bảo quản lên đến 2-3 tuần.

5.2. Chế Biến và Bảo Quản Lâu Dài

Nhãn sấy khô (long nhãn): Phương pháp bảo quản truyền thống và phổ biến, tạo ra sản phẩm long nhãn có giá trị kinh tế cao và bảo quản được rất lâu.
Nước ép nhãn, chè nhãn: Chế biến từ cùi nhãn tươi.
Nhãn đóng hộp: Cùi nhãn được đóng hộp với nước đường để xuất khẩu và tiêu thụ quanh năm.
Nhãn đông lạnh: Tách cùi và cấp đông để bảo quản lâu dài.

Kết Luận

Trồng và chăm sóc cây nhãn là một quá trình đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên trì và áp dụng đúng kỹ thuật khoa học. Từ việc chọn giống chuẩn, chuẩn bị đất cẩn thận, bón phân đúng liều lượng, cắt tỉa tạo tán, đến phòng trừ sâu bệnh nghiêm ngặt và thu hoạch đúng thời điểm, mỗi công đoạn đều ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng của quả nhãn - một trong những nông sản đặc sản Việt Nam được yêu thích. Với những kiến thức chuyên sâu và cập nhật từ congnghenongnghiep.vn, hy vọng bà con nông dân và các nhà vườn sẽ gặt hái được những vụ nhãn bội thu, góp phần nâng tầm giá trị nông sản Việt trên thị trường trong và ngoài nước.

Tags:Gieo Trồng Hữu Cơ Cây Nhãn Quả Nhãn

Bài Trước Đó

Bài Tiếp Theo